رویارویی آدرنالین و ترس

اغلب اشخاص نمى دانند به هنگام خطر یا تهدید، از سوى فرد یا افراد دیگر، چه کنند. آنها دست و پای شان را گم مى کنند، مستأصل و پریشان مى شوند; نظام فکرى و قدرت تجزیه و تحلیل شان کم مى شود.

یکی از دلایل اصلى چنین حالت­ هایى، ترس و وحشت است. پى­آمد ترس، بالا رفتن آدرنالین خون و در نتیجه، اُفت سطح درک و عدم توانایى در واکنش مناسب می­ باشد.

در برابر عناصرى شرور و لات، دلهره و اضطراب، وحشت و ترس به جان آدم می ریزد و موجب ترشح هورمون آدرنالین در خون مى­ گردد که خودى خود، باعث کند کردن حرکات، شوکه شدن، از دست دادن توانایى در نشان دادن واکنش، و قفل شدن مغز در عکس العمل مناسب مى­ گردد. گاهى این شوک، آن قدر قوى­است که حتی قدرت گریختن و فرار از مهلکه را نیز از انسان مى­ گیرد.

 

ترشح آدرنالین و بالا رفتن میزان آن، واکنش طبیعى متابولیسم بدن، در قبال ترس و وحشت ناگهانى است. هیچ­کس، نمى­ تواند کارى در جهت متوقف کردن آن انجام دهد. مثل وقتى که مى­ دوید، ناخودآگاه ضربان قلب براى رساندن خون بیش­تر و کافى به اندام­ ها بالا مى­ رود و شما قادر به پایین ­آوردن آن نخواهید بود، مگر دست از فعالیت بکشید و استراحت کنید.

.......

ادامه مطلب را از دست ندهید

در مورد آدرنالین نیز، همین موضوع صادق است; نمى­ شود جلوی ترشح­ات را گرفت، ولى در اثر تجربه مى­ توانید تمرکز فکرى و قدرت مغزى­ را، در آن شرایط همچنان حفظ کنید و بر اوضاع مسلط باشید.

 

یورش آدرنالین، قدرت فکر کردن درست و واکنش مناسب را خواهد گرفت; مگر این­که، تجربه­ ى عملى شرایط بحرانی را داشته باشید. در رویارویى­ هاى خیابانى با اوباش، بدون داشتن تجربه­ى کار در شرایط آدرنالین بالا، موفق نخواهید بود.

باید یاد بگیرید که در وضعیت ترس و هراس و بالا رفتن آدرنالین، چه­ کار کنید و چه عکس­ العملی نشان دهید، چه توسط سارقى مسلح تهدید ­شوید، چه حادثه­ ى­ رانندگى سخت و وحشتناکى رخ دهد، چه مورد پرخاش و ناسزا قرارگیرید، چه با کسى درگیر یک اختلاف جزیى یا «بگومگوى خشن» شوید.

 

در هراس و وحشت، غالب قربانیان، به­ طور­ غریزى به­ دنبال راه­ حل­ هاى ساده و در دسترس مى­ گردند، مثل غریقى­ که درآب­ می­افتد و به­ هرچیزى چنگ­­ مى­ زند. درحقیقت، آن­ ها قادر به استفاده ­از سطوح ­بالایى مغز نیستند.

اگر کارکرد مغز را در سطح بالایى «تعقل» و زیرین «غریزى» تقسیم کنیم، در شرایط بحرانى و ترس، تنها قسمت زیرین مغز، فعال است.مى­ توان آن را عمل­کرد غریزى نامید. این دو بخش مغز، جدا از یکدیگر کار مى­ کنند. گاه یکى و گاه دیگرى، بسته به شرایط، فعال بوده و قادر به اتحاد و جفت شدن با هم نمى­ باشند.

 

به­ وسیله تمرینات و تعالیم «وضعیت آدرنالین» مى­ آموزیم که چگونه مغز خود را از سطح زیرین به بخش بالایى یا به عبارتى، از حالت غریزى به وضعیت عقلانى منتقل کنیم.

طبق نظر کارشناسان، هردو بخش مغز، فواید و کارآیى منحصر به فرد خود را دارند. در شرایطى، آرام و معقول هستیم، و گاه در شرایط «فشار آدرنالین»، به­ طورغریزى قدرت فوق العاده اى پیدا مى­ کنیم.

 

 

 

یادآور مى­ شوم وضعیت آدرنالین تنها به مستاصل شدن یا از پا افتادن و قفل شدن نمى­ انجامد. گاهى باعث می شود قدرت و نیروى خارق­العاده­ای هم پیدا کنیم.در حادثه­ اى، کودک خردسالى با اتومبیل تصادف، زیر ماشین می­ رود. مادر­ وحشت­زده­ اش، تحت­ تاثیر فشار­ آدرنالین به­ تنهایى چرخ ­اتومبیل را از ­روى فرزندش بلند مى­ کند. حوادثى از این­دست، نادر نیست. در این اتفاقات قدرت تعقل مغز، از کارافتاده و بخش غریزى (سطح زیرین) باعث تولید نیروى شگرف مى­ گردد.

باید بیاموزیم به­ هنگام ترس و وحشت (استرس)، از سطح زیرین مغز، به سطح بالایى آمده و عنان اختیار اعمال خود را به­ دست گیریم. ما در زندگى نیاز به توانایى و مهارت در مدیریت لحظات بحرانى و خطرناک داریم. افراد زیادى در مشاغل­شان، هر روز با چنین بحران­ هایى روبه­رو هستند.

 

کارکنان اورژانس چه­کار مى­ کنند؟ چگونه بیمارى را که سکته­ ى قلبى کرده و در لحظات آخر حیات است، از مرگ نجات مى­ دهند؟ به­ طور قطع قادر به استفاده از قدرت مغزى و کنار آمدن با آدرنالین هستند. آتش­نشانان، نیروهاى ویژه­ ى پلیس، پرستاران در اتاق عمل، جراحان و خلبانان و... افراد زیادى هر لحظه زیر فشار آدرنالین باید کار عادى­ شان را انجام دهند و یا دراثر تکرار و تجربه و خونسردی، متابولیسم بدن­شان هورمون آدرنالین در خون آن­ها ترشح نمی­ کند.

آدرنالین به­ خودى خود، فرایندى طبیعى در واکنش­ هاى متابولیسم بدن انسان است. آموزش کنار آمدن با آن و از کف ندادن اختیار تعقل، به هنگام استرس، کارى ا­ست که براى دفاع شخصى باید به­دست آوریم.

 

افرادى­که درگذشته بر اثر عوامل گوناگون، دچار جراحت­هاى روحى شده­ اند، هنگام وقوع هرحادثه­ اى و بالارفتن آدرنالین خون و قرارگرفتن در حالت­ هاى غریزى و احساسى، ناخودآگاه، اتفاقات تلخ گذشته براى­شان زنده مى­ شود. پدیده­ ى ­آدرنالین، حالت­ هاى ­احساسى را تشدید ­مى­ کند. گاه غلظت احساسات، موجب واکنش­ هاى فیزیکى مى­ گردد.

آموزش­ هاى مختلف آدرنالین، به­ مرور زمان، فرد را قادر مى­ سازد تا در بحران­ هاى متفاوت بتواند - با وجود فشار احساسى و استرس روحى – عکس­ العمل مناسب، متعادل و معقولى، از خود نشان دهد. به­ دست آوردن تجربه در وضعیت آدرنالین، بهترین شیوه، براى مقابله و واکنش درست است.

 

 

به­ واقع چه کسانى، نیاز به آموزش مقابله­ ى صحیح با مشکلات و اتفاقات در شرایط آدرنالین ندارند؟ ما درزندگى، با هرموقعیت و شغلى، در روزها و ماه­ هاى سال، گاه مجبور مى­ شویم، با استرس و فشار آدرنالین سروکله بزنیم و خودمان را از آن برهانیم. چتربازان، خلبانان، تکنسین­ هاى اورژانس، جراحان، بازیکنان فوتبال و همه­ ى ورزشکارانى که قصد شرکت در مسابقه­ اى را دارند، کسانى که درکنکور شرکت مى­کنند، باید بتوانند بر استرس غلبه و رفتار مناسبى از خود نشان دهند.

 

براى یادگیرى واکنش صحیح درشرایط آدرنالین بالا، لازم نیست از قدرت­­بدنى فوق­ العاده­، ابزار و امکانات خاص، یا برخوردار از توانمندى­ هاى روانى و کلامى ویژه­اى باشید. (اگر چه هرکدام از این­ها یک امتیاز محسوب مى­ شوند). هر فردى، با هر درجه­ اى از توانایى فیزیکى، مغزى، روحى، سنى و جسمى، مى­ تواند یاد بگیرد که در شرایط بحرانى چگونه عمل کند و چه واکنشی از خود نشان دهد.

 

 

مثالى کوتاه مى­ زنم; آن را تصور کنید: مردى در گوشه­ ى تاریک پارکینگی طبقاتى، در حال باز کردن در خودرویش است که جوانى­ موقر به او نزدیک مى­ شود; جوان، سراغ راه خروجى را مى­ گیرد، در چشم به­ هم­زدنى، او که به وسیله­ ى سؤالى انحرافى، ذهن دوست ما را منحرف کرده، با چند ضربه­ى مشت ناگهانى و غافلگیرانه دوست ما را به زمین می زند و کیف پول­اش را­می­ دزدد و فرار مى­ کند.

حمله­ ى ناگهانى و غیرقابل پیش­بینى مهاجم و ترس ناشى از آن، در ثانیه­اى کوتاه، ضربان قلب دوست ما را به صدوپنجاه رساند و آدرنالین ترشح شده در خون توان هرگونه حرکت و عکس­ العملى را از او سلب کرد;حتا شدت ضربات مهاجم که بر سر و صورتش فرود آمد را نیز حس ننمود. پس از دزدیده شدن پول­ ها و فرار جوان موقر و در اصل مهاجم، دوست سرگشته ما از آن چه رخ داده بود، جا خورده و گیج و منگ و مضروب، متحیر ماند. (جوان مزبور نسبت به مرد جثه ضعیفی داشت. (

 

 

 

مشکل چه­ بود؟ چه­ شد؟ قربانی تمام ضربات­ مهاجم ­را تحمل­ کرد، ولى حتا نتوانست یک مشت ساده بزند؟

جواب، خیلى ساده است:

دوست ما، باشرایط آدرنالین و تأثیرات ناشى­ از آن، نه آشنایى داشت، نه تجربه. نمى­ دانست با ترس فزاینده و ضربان بالاى قلب و فشار آدرنالین چه کند. از کارافتادن سطح بالاى مغز، منجر به عدم تجزیه و تحلیل او از شرایط پیش­ آمده شده بود. براى یافتن تجربه در شرایط فشار آدرنالین، نیاز به آموزش­هاى ویژه­ اى داریم که مهارت و توان مغزى و روانى ما را در آن جهت بالا ببرد:

به­ هیچ روى قادر به متوقف کردن فشار آدرنالین و یا چشم­ پوشى از آن، نخواهید بود. افزایش ضربان قلب و ترشح زیاد آدرنالین در خون، واکنش طبیعى متابولیسم بدن است، در اثر مرور زمان و تجربه، مى­ توانید چگونگى فعال و هوشیار بودن در آن شرایط را بیاموزید.

 

همان­گونه که اشاره شد هنگام قرار گرفتن مغز، در وضعیت آدرنالین بالا، مغز توانایى تجزیه و تحلیل را از دست می دهد، به­ سطح زیرین متصل­ مى­ گردد. سطح­ زیرین مغز، توان آنالیز یک بچه­ اى نه تا یازده ساله را دارد و بیش­تر غریزى و احساسى عمل ­مى­ کند. در شرایطی که تحت­ تاثیر فشار ­استرس و بالا­بودن آدرنالین، توانایى درک و واکنش معقول را از دست مى­ دهید، اگر بتوانید با استفاده از حرکاتى­ ساده ولى موثر، عکس­ العمل نشان دهید، به­ طور قطع از پس مشکل برخواهید آمد.

مهم­ ترین عامل موثر یا بهتر بگویم، اولین عامل تاثیرگذار در آموزش و دانستن دفاع شخصى، چگونگى برخورد و عملکرد و نوع کنار آمدن با فشار آدرنالین (که در پى یک درگیرى خشونت­ بار به­ وجود مى­ آید) است.

 

آشنا نبودن و آموزش ندیدن تحت شرایط آدرنالین و نداشتن آگاهى از آن، در یک رویارویى واقعى و استرس روحى زیاد، شما را دچار مشکل مى­ کند. آدرنالین باعث لرزش اندام، از کار افتادن فکر، نفس­ نفس زدن، خشک ­شدن گلو، سرفه­ هاى پى­ درپى، دستپاچگى شدید، میخکوب شدن در جاى خود و... مى­ گردد.

 

بالارفتن آدرنالین، به فلج شدن سیستم عصبى و قفل شدن حرکات فیزیکى و مغزى مى­ انجامد. براى دارا بودن شیوه­ هاى صحیح و مناسب دفاع، در دنیاى واقعى، باید روش­ هاى تعامل با آدرنالین را فرا بگیرید; چون تقابل با آن میسر نیست.

تعامل با ترس

سربازان، در میادین واقعى جنگ، با صداى انفجار، شلیک گلوله، زوزه ى خمپاره و... روبه­ رو هستند. اگر آموزش ندیده باشند، همگى ترسیده، بى­ مصرف شده و قادر به­ دفع حمله­ ى دشمن، نخواهند بود.

در پادگان نظامى با شیوه­هاى تمرینى سخت، پدید آوردن شرایطى شبیه میدان جنگ، انفجارهاى نمایشى ، شلیک گلوله­ هاى پلاستیکى (باعث بالارفتن آدرنالین ناشى از ترس و استرس در سربازان می شوند) و... تا حد بسیار زیادى، سربازان یاد مى­ گیرند که در اوضاع بحرانى و جنگى، اراده­ ى عمل و اختیار خود را از دست ندهند. یعنى بر ترس و وحشت­شان غلبه کنند و پیامدهاى آن­ را بى­اثر سازند. به­ تدریج آنان یاد میگیرند تا واکنش مناسب و عکس­ العمل درستی، از خود نشان دهند و استفاده صحیحی از توان مغزى و فکرى­شان در شرایط آدرنالین بالا انجام دهند.

 

 

 

  آیا مى شود با آدرنالین مقابله کرد، یا آن را حذف نمود؟

خیلى­ ها مى­ پرسند راهى براى کم کردن اثر آدرنالین و یا حذف آن در شرایط و وضعیت استرس و بحران و ترس وجود دارد؟

بیش­تر افراد - چه داراى تمرینات و تجارب رزمى و روانى و فیزیکى باشند، چه نباشند - قادر به نادیده انگاشتن و حذف آدرنالین نخواهند بود. بالا رفتن آدرنالین، فرآیندى طبیعى در ارگانیسم بدن به هنگام ترس است. بعضى­ ها مدعی اند که مى­ توانند در بحرانى­ ترین و تهدید آمیزترین شرایط، خونسرد و آرام باشند. البته درجه و شدت متاثر شدن، به­ واسطه­ ى آدرنالین در افراد مختلف، بنا به ­شرایط تجربى و سوابق قبلى روانى­شان، متفاوت است; ولى به­ هیچ روى نمى­ توان آن را نادیده گرفت.

تنها مى­ توان با تجربه، تمرین و تلقین، وضعیت روحى خود را حفظ، و سطح بالایى مغز را فعال نگه داشته تا قوه­ ى تعقل­ پایین نیاید.

سه روش براى تطبیق با شرایط آدرنالین :

 

 رفتارهاى ­قاطع و حالت­ هاى ظاهرى راسخ و محکم را بیاموزید; طرز نگاه، نوع ایستادن، لحن­ کلام و...

 

  فنون ساده ولى عملى و مؤثر، در مقابله­ ى فیزیکى و دفع ضربه و حمله با افراد خشن را بیاموزید.

 

  سعى کنید در دوره­ هاى آموزشى دفاع شخصى، زیر نظر استادان به نام و ماهر شرکت کنید.

 

 جمع سه مرحله ى بالا، نود درصد مواقع، شما را از بیشتر خطرها، نجات می دهد.